Το είδαμε το Social Dilemma, φυσικά, διότι από την ημέρα που ανακοινώθηκε η κυκλοφορία του άρχισαν φίλοι και συνεργάτες να ρωτάνε τι έχουμε να πούμε γι αυτό. Ας πούμε ότι ένας εναλλακτικός τίτλος θα μπορούσε να είναι : Η αλήθεια- η Μετα-αλήθεια και η Υπερβολή. Δηλαδή:
Social Dilemma: η αλήθεια
Σε γενικές γραμμές, όσοι χρησιμοποιούμε τα social media έχουμε καταλάβει ότι υποστηρίζονται από έναν περίπλοκο και πολύ δυνατό μηχανισμό ανάλυσης δεδομένων της συμπεριφοράς μας. Δεν είναι λίγες οι φορές που εμφανίζονται μπροστά μας διαφημίσεις για προϊόντα/ υπηρεσίες που όντως προλίγου σκεφτόμασταν- κι αυτό δεν είναι μαγικό, είναι ο αλγόριθμος που μεταφράζει, δοκιμάζει και συχνά πετυχαίνει. Το ντοκιμαντέρ δίνει μεγάλη έμφαση στους μηχανισμούς των recommendations, δηλαδή πώς επιλέγει κάθε κοινωνικό δίκτυο να σου προτείνει τι θα δεις μετά. Αναμφισβήτητα, ο σκοπός είναι να μείνεις όσο το δυνατόν περισσότερη ώρα στην πλατφόρμα, άρα αυτά που θα επιλέξουν να σου προτείνουν έχουν αρκετές πιθανότητες να σε κρατήσουν σε σύνδεση.
Το επιχειρηματικό μοντέλο των social media, επίσης, βασίζεται στις διαφημίσεις- δεν πέφτει κανείς από τα σύννεφα όταν μαθαίνει ότι αποσκοπούν στο κέρδος, σωστά; Οι διαφημίσεις μέσω των κοινωνικών δικτύων έφεραν σε εμάς τους marketers έναν νέο κόσμο δυνατοτήτων και στόχευσης: αυτό που τόσα χρόνια κάναμε στην τύχη, με μεγάλο κόστος (βάζαμε μια διαφήμιση για παράδειγμα στην τηλεόραση, ελπίζοντας ότι θα τη δουν και κάποιοι που ενδιαφέρονται) τώρα μπορούμε να το κάνουμε συγκεκριμένα και πιο οικονομικά. “Είναι αυτό ηθικό;” θα ρωτήσει κάποιος. Μπορεί να είναι, λέμε εμείς, αν τις διαφημίσεις τις χειρίζονται marketers που κατανοούν πώς δημιουργείται μια ουσιαστική σχέση με τον πελάτη η οποία δεν επιταχύνεται από διάφορα “hacks”. “Έχει χρησιμοποιηθεί όλο αυτό ανήθικα;” Ναι φυσικά, με πιο διάσημο το παράδειγμα της Cambridge analytica. Κι εδώ έρχεται η ευθύνη -περισσότερο σαν υποχρέωση επιβίωσης για την ακρίβεια- των social platforms: να βρουν τους μηχανισμούς ώστε να προστατεύσουν ή έστω να προειδοποιήσουν τους χρήστες για αμφιλεγόμενο περιεχόμενο.
Social Dilemma: η μετα-αλήθεια
Με την ευκαιρία, ας δώσουμε και τον ορισμό που μπήκε πρώτα στο Oxford Dictionary και μετά στη ζωή μας: Μετα- αλήθεια είναι η πολιτική ρητορική/πρακτική που αγνοεί την αλήθεια και βασίζεται σε μια προσωπική, ενίοτε εντελώς πλαστή, εκδοχή της πραγματικότητας. Στην περίπτωση του Social Dilemma, αν και υπάρχει μια έλλειψη αντικειμενικότητας, το ζήτημα δεν είναι τόσο στο ότι αγνοείται η αλήθεια, αλλά πώς επιχειρείται μια μεταφορά της προσοχής σε θέματα ευρύτερα, που επηρεάζονται μεν από τα social media, αλλά δεν καθορίζονται εξολοκλήρου από αυτά. Ο κεντρικός ομιλητής θέτει εξαιρετικά το ζήτημα της αλήθειας και της δημοκρατίας στον κόσμο των social media, καθώς άτομα ή φορείς με επιρροή μπορούν να διαδώσουν ψευδείς ειδήσεις και να διαμορφώσουν μια εντελώς επίπλαστη πραγματικότητα. Όπως αναρωτιέται “σε έναν κόσμο όπου όλα είναι τόσο υποκειμενικά, υπάρχει ακόμη αντικειμενική αλήθεια”;
Αυτή η παραγωγική σκέψη έχει ενδιαφέρον και αξίζει την προσοχή μας. Επιπλέον, αναμφισβήτητα τα Social Media διαμορφώνουν τις συμπεριφορές και τις αντιλήψεις της νέας γενιάς, οπότε δυνητικά θα έχουν κοινωνικό μακρο-αντίκτυπο. Όμως, στο πλαίσιο ενός ντοκιμαντέρ του Netflix, αυτή η ανάλαφρη σύνδεση των δεινών της κοινωνίας με τα social media ίσως περισσότερο να αντικατοπτρίζει τους φόβους των συντελεστών και της κοινής γνώμης, παρά της διαπιστωμένης αλήθειας.
Social Dilemma: η Υπερβολή
Αν έλειπαν οι υπερβολές, θα είχαμε μια μεγάλη έκπληξη, αλλά δυστυχώς και το social dilemma έπεσε στο κλισέ κι έδωσε τροφή για κριτική στους πολέμιούς του. Ο τεχνολογικός ντετερμινισμός, όταν εκφράζεται ως “Κλείστε τους λογαριασμούς σας, τρέξτε να σωθείτε”, απευθύνεται στο συναίσθημα παρά στη λογική. Όταν το βασικό επιχείρημα είναι ότι “μας ελέγχουν καθοδηγώντας το συναίσθημα και τις επιλογές μας” η επίκληση στον φόβο είναι σίγουρα η καλύτερη απάντηση; Σε αυτό το σημείο, ναι, εμείς βρήκαμε ότι υπήρξαν στοιχεία υπερβολής. Ναι, στο να προσπαθούμε, συνειδητά, να μην είμαστε διαρκώς συνδεδεμενοι. Ναι, στο να μην κυνηγάμε τη ζωή μέσα από την οθόνη ενός κινητού. Ναι, στο να αξιοποιούμε τα Social media για να ενημερωνόμαστε, να λαμβάνουμε δράση, να γινόμαστε πιο έξυπνοι. Φυσικά και όχι στο να αναπαράγουμε τυφλά ό,τι εμφανίζεται μπροστά μας και τελικά να βυθιζόμαστε οι ίδιοι στον κόσμο της συνωμοσίας μας.
Αλλά, όλο αυτό σημαίνει, κατά τη γνώμη μας έστω, ναι στο να γίνουμε καλύτεροι χρήστες αυτής της νέας πραγματικότητας που ήρθε για να μείνει. Το να κλείσουμε τους λογαριασμούς μας και να γυρίσουμε το ρολόι είκοσι χρόνια πίσω, δε γίνεται να μας πάει μπροστά, λογικό δεν είναι;
Καθώς κάναμε την έρευνά μας γι αυτό το blog post διαπιστώσαμε ότι μόλις πριν λίγες ώρες υπήρξε επίσημη αντίδραση από το Facebook για το ντοκιμαντέρ. Κάθε ομοιότητα με θέσεις που και εμείς υποστηρίξαμε είναι συμπτωματική.
